Seizoen 2024 – 2025
Openingsbijeenkomst
​
​
​
‘De Grens ’
​
Een muzikaal theatrale voorstelling door
Ekaterina Levental
​
Datum: zondag, 13 oktober 2024
Aanvang: 15.30 uur
Duur: 70 minuten
Locatie: De Ontmoetingskerk, Beetsterzwaag
​
​
Voor wie?
De voorstelling is voor deelnemers aan de cursussen en belangstellenden.
Entree: € 15,00 (inclusief koffie/thee).
Voor deelnemers aan een gehele cursus van de OTK is de openingsvoorstelling gratis.
‘‘Welkom in niemandsland, waar niemand zeker is.’
​​
Muziektheatervoorstelling ‘De Grens’ is gebaseerd op dagboekfragmenten van Ekaterina Levental, uit de periode waarin ze als 16-jarige vluchteling aankwam in Nederland. In een indrukwekkende one-woman show vertelt ze over haar zoektocht naar een nieuwe identiteit in een maatschappij waar ze geen deel van kan zijn. We zien Nederland door de ogen van een buitenstaander, met veel humor en begrip. Ekaterina laat op ontroerende en confronterende wijze zien hoe het leven is in een niemandsland, als enkel de hoop nog rest.
​
De Grens is het vervolg op de succesvolle voorstelling ‘De Weg’. Daarin vertelt zangeres en harpiste Ekaterina Levental over haar vlucht uit de voormalige Sovjet-Unie. Een weg die eindigt in een veilig politiebureau op de Wallen in Amsterdam. De Grens begint daar waar De Weg eindigt. Een jonge vrouw, die vecht voor haar bestaansrecht, dwars door grenzen, voorbij het oordeel. ‘De Grens’ vertelt je een waargebeurd en hoopvol verhaal, opgetekend aan de rand van Nederland, met humor en prachtige muziek.
“Ik zal alles doen om iemand te mogen zijn.”
Ekaterina Levental studeerde zang aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag en harp aan de Conservatoria van Enschede, Detmold en Rotterdam. ​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Cursus A1
‘Heeft democratie religie nodig?’
In zijn lezing in Würzburg (2022) stelt socioloog Hartmut Rosa dat democratie vraagt om religie. Volgens een opinieonderzoek neemt het vertrouwen van burgers in de politiek af. In Nederland is ook voor het eerst een meerderheid van mensen die zichzelf niet-gelovig noemt, of die zich niet verbonden voelt met een van de officiële religies. Het lijken zaken die los van elkaar staan, maar volgens Hartmut Rosa is dat niet zo. In onze hedendaagse samenleving ontbreekt het aan ‘resonantie’. Hiermee bedoelt Rosa het belang van wederkerigheid. Daarin kan religie een belangrijke positieve functie hebben. Wij zoeken in vier bijeenkomsten naar de verbinding tussen democratie en religie.
Locatie:
De bijeenkomsten van cursus A1 vinden plaats op de maandagmiddag in De Buorskip
Data:
7 oktober 2024
4 november 2024
2 december 2024
20 januari 2025
​
Tijd: 14.00 – 16.00 uur
​
​​
​
Maandag 7 oktober 2024, 14.00 – 16.00 uur in De Buorskip
​
‘Hartmut Rosa, resonantie en religie’
​
Prof. Frits de Lange, werkte vanaf 1997 tot 2021 als hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen en is nu emeritus. Tevens is hij (sinds 2009) Buitengewoon Hoogleraar Systematische Theologie en Ecclesiologie aan de Faculteit Godgeleerdheid van de Universiteit van Stellenbosch (Zuid-Afrika).
​
Hartmut Rosa, de Duitse socioloog uit Jena (geb. 1965), analyseert haarscherp waar het in onze cultuur aan schort, maar hij wijst ook een uitweg. In het boekje ‘Democratie vraagt om religie’ verdedigt hij dat onze democratie de religieuze bronnen waaruit onze cultuur put nodig heeft om te overleven. Hij vindt in de kerkelijke traditie steun en herkenning voor zijn centrale stelling dat wij op wederkerigheid met de ons omringende wereld zijn aangelegd.
​
‘De maatschappij, en zelfs de democratie, moet het vermogen bezitten zich te laten aanspreken. Ik heb geprobeerd dit vermogen te vatten met het begrip “resonantie”. Dat is niet alleen een vermogen, het is een andere houding tegenover de wereld.’
In deze lezing schets ik de achtergronden van Rosa’s resonantietheorie en zet ik uiteen waar het hem om te doen is. De Duitse theoloog Gerd Theissen (1943) kwam al lang voor Rosa, in 1978, met een boekje waarin hij resonantie presenteert als centrale religieuze metafoor. Ik vat ook de belangrijkste elementen uit zijn benadering samen en vergelijk die met Rosa.
​
Voor Theissen is religie ‘een constante strijd om de absurditeit van de wereld en in onszelf te overwinnen.’ Vaak is er van wederkerigheid helemaal geen sprake. Ik eindig dan ook met de vraag of de resonantietheorie van Hartmut Rosa dan toch niet een tikkeltje te rooskleurig is.
​
​
Maandag 4 november 2024, 14.00 – 16.00 uur in De Buorskip
​
‘De liberale democratie onder vuur’
​
Prof. Gabriel van den Brink studeerde filosofie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en heeft vervolgens veel historisch, sociologisch en bestuurskundig onderzoek verricht. Thans als hoogleraar wijsbegeerte verbonden aan het Centrum Ethos van de Vrije Universiteit.
​​
De wereld is niet meer wat we dachten dat ze was. Gewend als wij waren aan de liberale democratie, en verwend door de belofte dat deze westerse regeringsvorm op termijn ook wereldwijd zou worden omarmd, worden we in toenemende mate geconfronteerd met tegenkrachten die de liberale wereldorde onder druk zetten. Met oplevend nationalisme binnen en buiten Europa, heftig opspelende identiteitspolitiek, ingrijpende geopolitieke en economische machtsverschuivingen, een bloedige oorlog in Oekraïne en ook nog eens grote demografische en ecologische transformaties in het vooruitzicht, kan niemand claimen de politieke wijsheid in pacht te hebben.
​
Tegen deze achtergrond stelt Arnold Heumakers in zijn spraakmakende boek ‘Langs de afgrond’ uit 2020 dat het zinnig is om de intellectuele critici en vijanden van de liberale democratie aan het woord te laten en serieus te nemen. Wellicht kunnen zij ons helpen de blinde vlekken van de liberale democratie en van het humanistisch wereldbeeld van de verlichting zichtbaar te maken. Grote problemen in een samenleving ontstaan juist daar waar geen ongemakkelijke vragen meer worden gesteld. Mede aan de hand van zogenoemde ‘foute denkers’ worden die ongemakkelijke vragen aan de orde gesteld.
​
​
Maandag 2 december 2024, 14.00 – 16.00 uur in De Buorskip
​
‘De rol van de ecclesia in de democratie’
​
Drs. Carola Dahmen, predikant Protestantse kerk Boornbergum-Kortehemmen.
​​​
Nadat ik op de preekstoel had gezegd dat je de demonstranten van Extinction Rebellion misschien wel op dit moment in de tijd het zout van de aarde zou kunnen noemen, kwam een sociale media lawine van jewelste over me heen. Wat een kots-preek en die predikant had nooit in het ambt mogen worden bevestigd. Ik kreeg ook waardering: theologie die ertoe doet, een predikant die het aandurft om politiek stelling te nemen. Maar is zo’n preek wel de taak van de kerk en is dat behulpzaam voor de democratie? Voor de socioloog Hartmut Rosa lijkt religie geen normatieve, laat staan morele, wegwijzer, maar vooral een ruimte voor resonantie te bieden, waar een luisterend hart kan worden geleerd door de traagheid, misschien wel saaiheid en de rituelen van de liturgie. Catherine Keller beschrijft – als theoloog – een soort gelijke gedachte: voor haar betekent democratie dat je hoe dan ook met je tegenstander in contact probeert te blijven, omdat we allemaal op de rand van de chaos “het” niet weten. Wachten en luisteren naar de messiaanse zwakheid zou ons wellicht de hoop kunnen geven om staande te blijven.
​
In de lezing vraag ik mij af hoe zo’n haast mystieke houding zich verhoudt tot de andere taak van de kerk: profetisch spreken.
​
​
Maandagmiddag 20 januari 2025, 14.00 – 16.00 uur in De Buorskip ​
​
‘Religie en politiek in een democratische rechtsstaat’
​
Prof. dr. Theo de Wit is politiek theoloog en filosoof. Hij is emeritus hoogleraar ‘Vraagstukken geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen’ aan Tilburg University en gasthoogleraar aan de Universiteit van Stellenbosch.
Niet alleen vanwege het conflict tussen de strijdende partijen in Israël is de vraag naar de verhouding tussen politiek en religie actueel, maar ook die tussen staatsvorm en religie.
Een staatsvorm, gebaseerd op een religieuze of socialistische utopie, waarbij de macht vooral door één partij wordt uitgeoefend en nauwelijks oppositie wordt geduld, is nergens een succes gebleken. Een tolerante en pluriforme samenleving biedt de beste kansen voor het welzijn van de meeste mensen, maar niemand krijgt zo’n samenleving cadeau en zelfs als er een behoorlijk niveau van vrijheid en welzijn is bereikt, kan dat niet in stand worden gehouden als er geen weerbaar democratisch bestel is. In de lezing komen voorbeelden langs van zowel de politisering van religieuze als van niet- of anti-religieuze staten.
​
Politiek moet zich verre houden van één of andere heilshorizon van een eensgezind volk of een volkomen rationele staat. Voor de politiek betekent dit dat zij erkent dat er existentiële vragen zijn die zich toch niet lenen voor politieke of wetenschappelijke probleemoplossing. Maar wat wanneer zich politieke doctrines aandienen, zoals de laatste anderhalve eeuw is gebeurd? Wat als een staat, een klasse, een natie, een ras, het gewone volk zich ontwikkelt tot een heilsinstantie?
Cursus A2
‘Adam, Eva en de slang’
​
Drie bijeenkomsten waarin het bijbelse paradijsverhaal tegen het licht wordt gehouden van Kanaänitische mythen.
​
Cursusleiding:
Drs. Alex van Heusden, theoloog, bijbelwetenschapper: o.a. judaïca en geschiedenis van het vroege christendom.
​
Locatie:
De bijeenkomsten van cursus A2 vinden plaats op de maandagmiddag in De Buorskip.
​​
Data:
6 januari 2025
3 februari 2025
3 maart 2025
​
Tijd: 14.00 – 16.00 uur
​
De bijbel, die omvangrijke bibliotheek, is niet uit de hemel komen vallen. De bijbel is geschreven door mensen en voor mensen. En wat we weten sinds de opkomst van de archeologie in de negentiende eeuw: de bijbel, zelf literatuur, heeft flink leentjebuur gespeeld bij andere literatuur uit de oudheid, van Mesopotamië tot Egypte. In die zin is de bijbel minder uniek dan eeuwenlang werd aangenomen. Het Oudgriekse woord mimesis in de betekenis van ‘nabootsing’ is hier op zijn plaats. Maar hieruit volgt niet dat de schrijvers van het oude Israël en Juda teksten uit hun culturele omgeving klakkeloos hebben overgenomen. Ze hebben die verhalen, oorkonden, wetsteksten en gedichten kritisch tegen het licht gehouden en hun eigen accenten gelegd, met nieuwe betekenis opgeladen. Op welke manier dat gebeurd is en welk Groot Verhaal dat heeft opgeleverd, daar zal het in drie lezingen over gaan.
Cursus B
‘Bijbellezen met Eep Talstra’
​
In vier bijeenkomsten worden bijbelse tekstfragmenten gelezen en (kritisch) besproken aan de hand van het boek ‘De Bijbel als biografie van God en mensen’ van prof. dr. Eep Talstra.
​
Cursusleiding:
drs. Jaap Goorhuis, theoloog en voormalig predikant in Assen en Groningen.
drs. Tiemo Meijlink, theoloog, voormalig studentenpredikant PKN Groningen en docent ethiek en cultuurfilosofie
​
Locatie:
De bijeenkomsten van cursus B vinden plaats op de woensdagochtend in de Ontmoetingskerk .
​​
Data:
16 oktober 2024
23 oktober 2024
20 november 2024
27 november 2024
​
Tijd: 10.00 – 12.00 uur
​
​​
Eep Talstra is emeritus hoogleraar Oude Testament van de Vrije Universiteit. Van hem verscheen dit voorjaar het boek: ‘De Bijbel als biografie van God en mensen’. Talstra laat zien dat God in het verloop van de bijbelteksten allerlei verschillende gestalten aanneemt, of rollen speelt. Ook blijken later geschreven teksten niet zelden een herlezing van eerdere te zijn, maar dan binnen een andere context.
​
Een herlezing met de nodige verschillen. Dat levert verwarring op. Wie of wat is God dan eigenlijk?
​
Het lijkt dan aantrekkelijk voor theologen om God enige theologische of morele beschutting te geven door hem buiten of ergens achter de teksten te positioneren. Zo wordt in de (systematische) theologie niet zelden een abstract godsbeeld gecreëerd dat voldoet aan onze morele standaarden. Zo’n God komen we echter in de bijbel nergens tegen en Talstra moet daar dan ook niks van hebben. Zijn mantra is dan: ‘dat stáát er niet!’
​
Wat er dan wel staat gaan we bezien in vier bijeenkomsten. In elk van die bijeenkomsten staan een of meer tekstfragmenten centraal. Die gaan we lezen en bespreken met een luisterend oor naar het boek van Talstra. De te bespreken tekstgedeelten worden ondergebracht in een katern die aan het begin van de cursus wordt uitgedeeld.
​
​
​
​
Cursus D
​
‘Kunst en religie’
​
Cursusleiders:
Prof. dr. Wessel Stoker, was hoogleraar godsdienstfilosofie en esthetica aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU).
Dr. Jan Henk Hamoen, theoloog, bestuurslid Stichting Klaas Koopmans en kunstliefhebber.
Locatie:
De bijeenkomsten van cursus D vinden plaats op de woensdagochtend in de Ontmoetingskerk.
Data:
15 januari 2025 (Wessel Stoker)
29 januari 2025 (Wessel Stoker)
12 februari 2025 (Jan Henk Hamoen)
26 februari 2025 (Jan Henk Hamoen)
​​
Tijd: 10.00 – 12.00 uur
​​
​
In vier kunstlezingen vragen wij ons af hoe kunst en religie met elkaar verbonden zijn. Welke rol speelt daarbij het esthetische aspect bij ons als kijkers naar kunst?
​
​
Woensdag 15 en 29 januari 2025 – (Wessel Stoker)
​​
‘Het esthetische als vijand en als vriend’. In twee lezingen wordt dit toegespitst op de relatie tussen kunst en christelijke religie.
​
Naast het kijken naar kunst wordt aan de hand van het boek ‘God opnieuw verbeeld’ o.a. de visie van de Deense filosoof Kierkegaard besproken. Door Kierkegaard wordt esthetica opgevat als existentiële esthetica waarin uitdrukking wordt gegeven aan het levensideaal om het leven poëtisch te leven. Menselijk bestaan drukt altijd beweging daarin uit. Het beeld fixeert echter het afgebeelde op een bepaald moment. Dat maakt dat het esthetische zowel als vijand en als vriend is te beschouwen.
​
Ter illustratie en toelichting worden passages uit het boek ‘God opnieuw verbeeld’ aan de deelnemers uitgereikt.
​
Opmerking:
God opnieuw verbeeld, Amsterdam University Press, € 29,90.
Voor zover er vergeleken met de eerste druk aanvullingen zijn die van belang zijn voor het te behandelen onderwerp, worden deze vooraf toegestuurd.
In het kunstwerk ‘Twee ramen’ van Annemiek Punt (2007) zien we hoe in het esthetische onbeweeglijkheid en beweeglijkheid worden uitgedrukt.
​
​
​
​​
Toelichting bij bovenstaande afbeelding:
In het stiltecentrum van het ziekenhuis in Tiel staat bovenstaand glaskunstwerk van Annemiek Punt. Wanneer je daar binnenkomt valt de aandacht op een grote, uitgeslepen rotssteen met aan weerszijden twee verticaal gerichte glasramen. Samen met de steen en de witte ruimte erachter vormen ze een geheel. De beide ramen zijn aan de buitenkant van onderen zwart en rood, lopend naar blauw en paars. Ze wijzen door hun beweging en kleur richting de rotssteen en het witte vlak achter de steen. Zowel door de kleur, donker beneden en licht boven, als door de opwaarts gerichte lijnen laten ze de beschouwer een beweging naar boven maken. De rots kan veel betekenissen hebben: onverzettelijk, weerbarstig of betrouwbaar door haar harde substantie. Het geheel kan in deze context, het stiltecentrum van een ziekenhuis, voor mensen in een existentiële levenssituatie de ultieme werkelijkheid als Macht van Zijn oproepen. Het kan hen de moed om te zijn geven. Je kunt zeggen dat de stijl van het werk bepalend is voor het religieuze karakter van het kunstwerk en niet de voorstelling of inhoud. Het esthetische, zowel vertolking van het versteend weerbarstige als de beweging naar boven.
​​
​
Woensdag 12 februari 2025 – (Jan Henk Hamoen)
​
De eerste ochtend brengt ons bij het begin van het tweede millennium van de kerk. Dan krijgen we te maken met een omslag in het denken: de aandacht voor het individu, de persoon. Sommigen beweren zelfs dat die omslag in de 12e en 13e eeuw een voorbode is van ons moderne denken met alle aandacht voor de menselijke individualiteit. De mens met zijn angsten, emoties en verantwoordelijkheid komt centraal te staan. Als grote naam in die ontwikkeling moet Giotto genoemd worden. Giotto di Bondone, die kortweg Giotto wordt genoemd, was een Italiaanse kunstschilder en architect, die leefde van 1266 tot 1337. Zijn stijl van schilderen luidde een nieuwe periode in, die ook wel de Italiaanse Renaissance wordt genoemd. Hij kreeg vele navolgers en zijn invloed kan niet worden onderschat, zowel in geestelijke als kunstzinnige zin.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Woensdag 26 februari 2025 – (Jan Henk Hamoen)
​​
Bij mijn dissertatie over Henkels schreef ik als derde stelling: “De samenwerking van Henkels met Werkman is een bijzonder exempel van de ontmoeting tussen kerk en kunst. Deze samenwerking laat zien dat kerk en kunst elkaar kunnen versterken in een kritiek op een onmenselijk systeem en een opkomen voor een humaan bestaan”. In het verlengde van deze stelling zou ik dus op zoek willen gaan naar kunst, die (al of niet samen met de kerk) de aandacht vestigt op de aanwezig-heid van of het gebrek aan humaniteit in de samenleving. Heel funda-menteel is daarover nagedacht door Rudolf Bohren in zijn boek ‘Dass Gott schön werde’. Bohren sprak daarbij over de ‘pneumatologie van de kunst’, die ons doet verlangen naar ‘hoe het eens zijn zal’. Veel daarvan is te herkennen in het werk van de Oostenrijkse kunstenaar Hundertwasser, die daarover ook mooie dingen heeft gezegd en ontworpen. En, zoals gebruikelijk, komen van die ervaring van de kunst – zowel in de intenties van de kunstenaar als in de beleving van de beschouwer – vele en treffende voorbeelden langs!​
.jpg)
Twee ramen | Annemiek Punt (2007)
Fresco van Giotto in de St. Franciscusbaseliek in Assisi